Toekomstvisie op stadsvernieuwing en stedelijkheid in Vlaanderen
Op 30 juni 2021 lanceerde Vlaams minister Somers een opdracht om een vernieuwde visie op stadsvernieuwing & stedelijkheid te ontwikkelen. Het Hannah Arendt Instituut voerde deze opdracht uit met als resultaat een manifest rond de betekenis van hedendaagse stedelijkheid in Vlaanderen en een eindrapport van het visietraject rond stadsvernieuwing & stedelijkheid.
Op de studiedag van 28 april 2022 rond 20 jaar stadsvernieuwing en een toekomstvisie gaan beleidsmakers, stadsmakers, deskundigen in stedelijkheid en stedenbeleid, studiebureaus of ontwerpers aan de slag met de inzichten uit het visietraject. Daarna verschijnt vanaf mei t.e.m. oktober elke maand een thematische longread. Hierin zal het Hannah Arendt instituut de inzichten uit de workshops op de studiedag en co-creatieve praktijkvoorbeelden verwerken en verder bouwen aan een vernieuwde praktijkgemeenschap.
Manifest 'Stedelijkheid is een collectieve uitdaging'
Visie Stedelijkheid en Stadsvernieuwing
Hieronder kan je het eindrapport van het Hannah Arendt Instituut raadplegen. Dit betreft een nieuwe visie op stedelijkheid en stadsvernieuwing.
Opzet traject naar een vernieuwde visie op stedelijkheid en stadsvernieuwing
Met het Vlaams stadsvernieuwingsbeleid is een mooi parcours afgelegd. Zowel de grootsteden, centrumsteden als de provinciale steden zijn echt fysiek getransformeerd. Je ziet en voelt in elke stad de realisatie van aantrekkelijke en innovatieve woon-, werk- en leefomgevingen. Dit is vooral de verdienste van de steden zelf, maar de stadsvernieuwingsaanpak heeft daar zeker toe bijgedragen omdat ze de lat hoog legt. Het instrument werd initieel ingezet om de stadsvlucht te keren en het stadsleven aangenamer te maken voor vooral jonge gezinnen, maar is gaandeweg een instrument geworden dat symbool staat voor degelijkheid, kwaliteit en vernieuwing. Stadsvernieuwingsprojecten hebben impact op de wijk, het stadsdeel en de stad in zijn geheel. Als hefboom initieert ze andere vernieuwende ontwikkelingen in de steden.
Met de opdracht wil de Minister komen tot een nieuwe herijkte visie op stads- en stedelijke vernieuwing voor de komende jaren. Vandaag zitten we in een snel veranderende en evoluerende samenleving. We zien nieuwe dynamieken ontstaan door technologische ontwikkelingen, vernieuwende inzichten en noden (vb. op vlak van wonen, werken, kwaliteitsvolle openbare ruimte, samenleven, …) en onverwachte omstandigheden zoals de Corona- en Oekraïnecrisis. Het Rapport Maatschappelijk Relancecomité van juni 2020 ziet dan ook een bijzondere hefboom van stadsvernieuwing voor het maatschappelijke leven en herstel na crisissen.
Het doel is om dit ook te kaderen in een bredere vernieuwde visie op stedelijkheid in Vlaanderen en hoe deze optimaal kan ondersteund worden. Het gaat hierbij vooral om het verbinden van diverse nieuwe inzichten in een geïntegreerde visie op hedendaagse stedelijkheid, het herijken en verfijnen van de beleidsmatige ondersteuning ervan, zowel in de brede zin via het Vlaams stedelijk beleid als in de engere zin via het stedenbeleid (ABB) en het hernieuwen van een praktijkgemeenschap rond de herijkte visies en ondersteuningsinstrumentarium.
Team
Proces met 6 hearings
In het najaar 2021 en voorjaar 2022 heeft het Hannah Arendt Instituut zeven thematische hearings georganiseerd met beleidsmakers, stadsmakers, deskundigen in stedelijkheid en stedenbeleid, studiebureaus of ontwerpers.
Een hearing binnen het traject naar de vernieuwde visie op stadsvernieuwing en stedelijkheid is een thematische werksessie waarbij enerzijds gefocust wordt op visievorming en het verbinden van wetenschappelijke en praktijkgerichte inzichten, en anderzijds nagedacht wordt over beleidsmatige doorvertaling en het herijken en verfijnen van de beleidsmatige ondersteuning, zowel in de brede zin via het Vlaams stedelijk beleid als in de engere zin via het stadsvernieuwings- en stedenbeleid (ABB).
Tijdens elke hearing komen dezelfde topics aan bod.
- Wat zijn de stedelijke opgaven rond een thema?
- Welke rol nemen steden op en wat is nodig in de toekomst?
- Welke hefbomen zijn nodig? Hoe brengen we dit in praktijk (werkwijzen, tools en instrumenten)?
- Wat is het Vlaams instrumentarium en hoe verhoudt zich dit tot de hefbomen die nodig zijn?
- Welke governance is nodig?
- Stap 1/122021
Op 1 december 2021 vond de 1e hearing plaats rond ‘De bereikbare en verkeersleefbare stad (mobiliteit)’. Julie Mabilde van het team Vlaamse Bouwmeester was de dagvoorzitter op deze hearing en Karl-Filip Coenegrachts stond in voor de moderatie.
De dag startte met 4 inleidende presentaties:
- Dirk Lauwers (UAntwerpen) - “Toekomstvisie(s) voor een stedelijk mobiliteitsbeleid”
- Kobe Boussauw (VUB) - “De schaal van de stad: stedelijke versus randstedelijke mobiliteit”
- Jeffrey Matthijs (Autodelen.net) - “Deelmobiliteit integreren in stadsontwikkeling”
- Stephan Reniers “Regionet Leuven. (Boven)lokaal perspectief”
Daarna gingen beleidsmakers, stadsmakers, experten en academici het gesprek aan rond de stedelijke opgaven voor dit thema, de rol die steden kunnen opnemen en welke samenwerkingen mogelijk zijn, welke doorbraken nodig zijn en hoe we dit in praktijk kunnen brengen (werkwijzen, tools en instrumenten)?
- Stap 22/122021
Op 22 december 2021 vond de 2e hearing plaats rond ‘De woonstad (toegang tot kwalitatief wonen en samenleven in diversiteit)’. Michiel Dehaene, juryvoorzitter stadsvernieuwing was de dagvoorzitter op deze hearing en Karl-Filip Coenegrachts stond in voor de moderatie.
De dag startte met 3 inleidende presentaties:
- Peter Lacoere (HOGent - lector-onderzoeker ruimtelijke ontwikkeling) – “Een lange termijn visie voor de stedelijke ontwikkeling”
- Sien Winters (HIVA, KU Leuven / Steunpunt Wonen) – “Evaluatie van het woonbeleid voor en door steden”
- Steven Decloedt (Stad Antwerpen - AG Vespa) – “Leerervaringen omtrent grond- en pandenbeleid en ontwikkeling met private actoren”
Daarna gingen beleidsmakers, stadsmakers, experten en academici het gesprek aan rond de stedelijke opgaven voor dit thema, de rol die steden kunnen opnemen, de nodige hefbomen, en hoe en met wie we dit in de praktijk moeten brengen.
- Stap 27/12022
Op 27 januari 2022 vond deel 1 van de 3e hearing plaats rond ‘De inclusieve stad’ (sociale mobiliteit door arbeid en onderwijs)’. Stijn Oosterlynck, jurylid stadsvernieuwing en wetenschappelijk directeur bij HAI was de dagvoorzitter op deze hearing en Karl-Filip Coenegrachts stond in voor de moderatie.
De dag startte met 3 inleidende presentaties:
- Peter Raeymaeckers (UA – expert armoede en sociale uitsluiting) – Werken aan toegankelijkheid op lokaal niveau: enkele krachtlijnen
- Tamara Laevaert (SAAMO Antwerpen) – Hoe brengen we diverse partijen samen, en welke nieuwe concepten rond co-creatie kunnen we hiervoor inzetten?
- Trees De Bruycker (beleidsondersteuning Sociale Dienstverlening) – Regie rond het lokaal armoedebeleid, ‘Gent tegen armoede’.
Daarna gingen beleidsmakers, stadsmakers, experten en academici het gesprek aan rond de stedelijke opgaven voor dit thema, de rol die steden kunnen opnemen, waar en hoe het stedenbeleid een bijdrage kan leveren, hoe we dit in de praktijk moeten brengen en welke werkwijzen, tools en instrumenten we kunnen inzetten.
- Stap 28/12022
Op 28 januari 2022 vond de 4e hearing plaats rond ‘De slimme stad’. Pieter Ballon, jurylid stadsvernieuwing en wetenschappelijk directeur bij HAI was de dagvoorzitter op deze hearing en Karl-Filip Coenegrachts stond in voor de moderatie.
De dag startte met 2 inleidende presentaties:
- Albert Meijer (Universiteit van Utrecht) – Beyond the Smart City
- Jan Adriaenssens (IMEC/City of Things (UA) - De rol van een slimme stad
Daarna gingen beleidsmakers, stadsmakers, experten en academici het gesprek aan rond de stedelijke opgaven voor dit thema, de rol die steden kunnen opnemen, waar en hoe het stedenbeleid een bijdrage kan leveren, hoe we dit in de praktijk moeten brengen en welke werkwijzen, tools en instrumenten we kunnen inzetten.
- Stap 9/22022
Op 9 februari vond de 5e hearing plaats rond ‘De klimaatneutrale stad’ (duurzame stedelijke ontwikkeling). Liesl Vanautgaerden, departement Omgeving en jurylid stadsvernieuwing, was de dagvoorzitter op deze hearing en Karl-Filip Coenegrachts stond in voor de moderatie.
De dag startte met 4 inleidende presentaties:
- Thomas Block (UGent - Centrum voor Duurzame Ontwikkeling) – “Ratio = verhouding, Duurzaamheidsuitdagingen vragen expliciete redelijkheid”
- Jorn Verbeeck (Global Covenant of Mayors) – “De stad als oplossing?”
- Joachim Declerck (Architecture Workroom Brussels) – “Stadsvernieuwing als dé werkruimte voor de activerende, integrerende en realisatie-gerichte praktijk”
- Cathy De Bruyne (Stad Gent - directeur Dienst Milieu en Klimaat) – “Wijkniveau voor collectieve kansen in de transitie naar een klimaatneutrale stad”
Daarna gingen beleidsmakers, stadsmakers, experten en academici het gesprek aan rond de stedelijke opgaven voor dit thema, de rol die steden kunnen opnemen, waar en hoe het stedenbeleid een bijdrage kan leveren, welke governance nodig is en hoe we dit in de praktijk kunnen brengen (welke werkwijzen, tools en instrumenten).
- Stap 17/22022
Op 17 februari vond de 6e hearing plaats rond ‘De economisch veerkrachtige en verantwoordelijke stad (ondernemerschap en innovatie)’. Filip De Rynck, Prof. UGent en expert stedelijkheid, was de dagvoorzitter op deze hearing en Karl-Filip Coenegrachts stond in voor de moderatie.
De dag startte met 3 inleidende presentaties:
- Bart Candaele (Afdelingshoofd VLAIO) – “Stedelijke vestigingsmilieus en VLAIO”
- Els De Leeuw (Directeur Economie Stad Gent) – “lokaal ruimtelijke economie”
- Gudrun Van der Gucht (Directeur Werk en Activering Stad Gent) – “stedelijke arbeidsmarkt & co-creatie”
Daarna gingen beleidsmakers, stadsmakers, experten en academici het gesprek aan rond de stedelijke opgaven voor dit thema, de rol die steden kunnen opnemen, waar en hoe het stedenbeleid een bijdrage kan leveren, welke governance nodig is en hoe we dit in de praktijk kunnen brengen (welke werkwijzen, tools en instrumenten).
- Stap 28/12022
Op 28 april 2022 vond deel 2 van de 3e hearing plaats rond ‘Samenleven in diversiteit’. Stijn Oosterlynck, jurylid stadsvernieuwing en wetenschappelijk directeur bij HAI was de dagvoorzitter op deze hearing en Karl-Filip Coenegrachts stond in voor de moderatie.
De dag startte met 4 inleidende presentaties:
- Mattias De Backer (KU Leuven – VUB) – “Diversiteit, ontmoeting en parochiale relaties”
- Liselotte Van Heukelom (Directeur JES) – “Stedelijk leiderschap en you can’t be what you can’t see”
- Christophe Busch (Directeur HAI) – “reflecties over waarheidsverval, polarisatie en depluralisatie (radicalisering)
- Werner Van Herle (Afdelingshoofd Stad Mechelen) – lokale veiligheid
Daarna gingen beleidsmakers, stadsmakers, experten en academici het gesprek aan rond de stedelijke opgaven voor dit thema, de rol die steden kunnen opnemen, waar en hoe het stedenbeleid een bijdrage kan leveren, welke governance nodig is en hoe we dit in de praktijk kunnen brengen (welke werkwijzen, tools en instrumenten).