Veel beleid is pas succesvol als het erin slaagt het gedrag van burgers te beïnvloeden. Te vaak wordt er van uitgegaan dat als je mensen informeert, ze met die kennis de juiste keuze maken. Maar dat is slechts zelden het geval. In de meeste gevallen is de mens geen rationele beslisser, maar vertoont hij gewoontegedrag of handelt hij eerder impulsief of ondoordacht. Die beïnvloedbaarheid kan ook ten gunste worden gebruikt.

Als je het gedrag van burgers met beleid wilt beïnvloeden, moet je goed weten wat werkt en wat niet. Met meer inzicht in de manier waarop mensen keuzes maken kan de overheid gerichter en succesvoller beleid uitstippelen. Dat past in de ambitie om ons beleid goed te onderbouwen, ook bekend als evidence based policy making(opent in nieuw venster). Zo kun je meer bereiken met dezelfde middelen. Soms kost dat wat meer tijd vooraf, maar die verdien je later terug.

De eerste stap is gedragsonderzoek, bijvoorbeeld door:

• bestaand gedrag te observeren
• dagboekonderzoek
• focusgroepen
• grootschalig onbevangen luisteren
• …

Het komt neer op te onderzoeken wat mensen precies nodig hebben of hoe ze handelen. Dat is vergelijkbaar met het peilen naar user needs bij het ontwerpen van digitale toepassingen. Je wilt ook weten wat er in de weg staat van het gewenste gedrag, en hoe je die drempels kunt wegnemen.

Op basis van de observaties en van de kennis van het te stellen gedrag en de voorwaarden daarvoor, kunnen vervolgens interventies of nudges worden ontworpen en getest. Het is belangrijk om te meten of de interventies ook echt impact hebben, bv. door een randomised controlled trial(opent in nieuw venster) te organiseren en daarbij een nulmeting en een impactmeting te voorzien, of via A/B testing, via grootschalig onbevangen luisteren…

Interventies kunnen zeer divers zijn. De meest succesvolle zijn vaak vereenvoudigingen. Je kunt de bestaande instellingen ook zodanig aanpassen dat grotere groepen mensen automatisch “in” het juiste gedrag zitten, bijvoorbeeld door een automatische toekenning.

Ook een ontzorgend aanbod kan helpen, bijvoorbeeld door hulp aan te bieden bij het leegmaken van een zolder in de hoop dat daken geïsoleerd geraken. Daarnaast is er psychologische beïnvloeding, bijvoorbeeld door te verwijzen naar hoe anderen mensen in een vergelijkbare situatie of omgeving al op een aanbod ingingen.

Ook in communicatie zijn nudges mogelijk, denk bijvoorbeeld aan een slimme verwoording van de onderwerpregel van een brief of e-mail, of aan de indeling van een formulier.

In Vlaanderen pasten bijvoorbeeld de OVAM, het Vlaams Instituut Gezond Leven en steden als Antwerpen en Leuven al gedragsinzichten toe

Om je bij dit alles te helpen is er sinds 18 november 2021 een raamovereenkomst voor gedragsonderzoek, gedragsinzichten en gedragsbeïnvloeding.

De raamovereenkomst loopt tot en met 17 november 2025. Ze kan daarna niet meer worden verlengd.

Alle entiteiten van de Vlaamse overheid kunnen er bestellingen op plaatsen, net als de lokale besturen en de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC).

Als het raamcontract niet exact lijkt te bieden wat je nodig hebt of als je moeilijkheden hebt de pagina te openen, contacteer dan de Aankoopcentrale van Het Facilitair Bedrijf, dat de overeenkomst sloot.