Onderwijssysteem en studiebewijzen uit Marokko ter vergelijking met Vlaamse studiebewijzen
Deze pagina bevat informatie over het onderwijssysteem in Marokko. Je ontdekt met welke Vlaamse studiebewijzen je bepaalde studiebewijzen uit Marokko kunt vergelijken.
Versie 1.0 – 01/06/2024. De informatie op deze pagina’s wordt ad-hoc bijgewerkt. NARIC-Vlaanderen kan niet aansprakelijk worden gesteld voor verkeerd gebruik van de informatie, zie: disclaimer van de Vlaamse Overheid.
Onderwijsniveaus Marokko
- Stap 1
Basisonderwijs
Het huidige lager onderwijs (‘enseignement fondamental’) duurt 6 jaar.
Secundair onderwijs
Algemeen secundair onderwijs
Het secundair onderwijs is onderverdeeld in een lager secundair en een hoger secundair gedeelte.
Lager secundair
De benaming voor dit lager secundair onderwijs is ‘cycle secondaire collégial’ of ‘deuxième cycle de l’enseignement fondamental’. Het lager secundair wordt gevolgd aan colleges. Het is sinds de onderwijshervorming van 1992 integraal deel van het 9 jaar durende basisonderwijs in een 9+3 stelsel. Vóór 1992 was er een 5+4+3 stelsel van toepassing. De opleiding wordt afgesloten met het ‘Brevet d’enseignement collégial’ (BEC). Hiermee eindigt de leeftijd, op 15-jarige leeftijd.
Hoger algemeen secundair onderwijs
De benaming voor dit hoger algemeen secundair onderwijs is ‘Enseignement secondaire qualificant’. Hoger algemeen secundair onderwijs bereidt de studenten voor op de universitaire studies. In het eerste jaar is er een (tronc commun’ (alle leerlingen volgen dan dezelfde vakken), waarna leerlingen in de laatste 2 jaar een afstudeerrichting volgt.
Afstudeerrichtingen Marokkaanse ‘Baccalauréat’
‘Lettres’
‘Lettres modernes’
‘Lettres originelles’
‘Sciences humaines’
Sciences
‘Sciences expérimentales’
‘Sciences mathématiques’
‘Sciences originelles’
Veel van de vakken komen terug in de verschillende afstudeerrichtingen. Het grootste verschil tussen de afstudeerrichtingen is het aantal uren dat aan een bepaald vak gespendeerd wordt.
Examens voor het ‘baccalauréat’
Vanaf 2000 leggen leerlingen aan het einde van het voorlaatste jaar verplicht een regionaal examen af, waarvan de resultaten op de puntenlijst van het einddiploma secundair onderwijs vermeld worden en voor een bepaald percentage mee wegen in het eindresultaat. Vóór 2000 werden de examens over de 3 studiejaren verspreid. Regionale academies (in het Frans)(opent in nieuw venster) nemen de examens af en reiken de diploma’s uit.
De examenresultaten
In het laatste jaar leggen leerlingen de examens af voor het ‘Baccalauréat’. Er worden 2 hoofdvakken en 2 bijvakken getest. Van de bijvakken wordt er één taalvak en één algemeen vak getest.
De uiteindelijke score van de huidige studiebewijzen wordt bepaald door 3 factoren:
25% door het gemiddelde cijfer behaald in het laatste jaar of de laatste twee jaar, afhankelijk van het beleid van de lokale academie (‘contrôle continu’)
25% op basis van de resultaten behaald in het regionale examen
50% door de resultaten van het centrale, schriftelijke, staatsexamen
Benamingen baccalauréat
1980-1987: ‘Attestation de réussite au baccalauréat’ (= اعتراف بالنجاح فى امتحان البكالوريا)
1988-2003: ‘Baccalauréat de l’Enseignement Secondaire’ (= بكالوريا التعليم الثانوي)
Vanaf 2003: ‘Attestation du baccalauréat’
Verliezen leerlingen hun diploma? Dan kan de academie een ’Attestation administrative’ opmaken.
'Enseignement originel': geen gelijkwaardigheid met Vlaams diploma secundair onderwijs - Stap 2
Afstudeerrichtingen
Er zijn 6 verschillende afstudeerrichtingen:
- ‘Génie mécanique’
- ‘Sciences et Techniques’
- ‘Fabrication mécanique’
- ‘Fonderie’
- ‘génie électrique’
- ‘Électrotechnique’
- ‘Électronique’
- ‘Génie civil’
- ‘Conception et bâtiment’
- ‘Arts plastiques’
- ‘Arts et industries graphiques’
‘Génie chimique’
‘Chimie’
‘Génie économique’
‘Sciences économiques’
‘Techniques de gestion comptable’
‘Techniques de gestion administrative’
‘Sciences agronomique’
‘Sciences agronomiques’
Opleidingen OFPPT
Het ‘Office de la Formation Professionnelle et de la Promotion du Travail’ (OFPPT) organiseert als publieke instantie sinds 1974 vakopleidingen op verschillende onderwijsniveaus. Tegenwoordig valt deze dienst onder de bevoegdheid van het ‘Ministère de l’Education Nationale, de la Formation Professionnel, de l’Enseignent Supérieur et de la Recherche Scientifique’. Tot 1996 viel het onder het ‘Ministère des Travaux Publics, de la Formation Professionnelle et de la Formation des Cadres’.
Diplôme de qualification
Leerlingen kunnen zich inschrijven voor de opleidingen die leiden tot de ‘Diplôme de qualification’. Ze krijgen toegang nadat ze de ‘études secondaires collégiales’ beëindigen, het lager secundair. Deze opleiding duurt 2 jaar.
Brevet/Diplôme de Technicien
Het hoger secundair beroepsonderwijs wordt aangeboden aan de ‘Instituts de Technologie Appliquée’ (I.T.A.). Na voltooiing van de opleiding krijgen leerlingen het ’Brevet/Diplôme de Technicien’. Hiermee kunnen ze zich inschrijven in het hoger beroepsonderwijs, op voorwaarde dat ze slagen voor een toelatingsexamen.
Diplôme de qualification professionnelle (DQP)
De opleiding tot de ‘Diplôme de Qualification Professionnelle’ (DQP) heeft als doelstelling om gekwalificeerd personeel op te leiden dat de basiscompetenties beheerst om beroepen uit te oefenen in de diensten- en productiesectoren. Deze opleiding is toegankelijk voor jongeren die het ‘brevet d’études collégiales’ (BEC) behaalden en die beantwoorden aan de eisen die toegang geven tot alle beroepsopleidingen gerelateerd aan de diensten- en productiesector. Ook studenten die geen BEC hebben behaald maar over de nodige competenties beschikken kunnen tot deze opleiding worden toegelaten. De opleiding duurt één à 2 jaar en omvat zo mogelijk stages op de werkplaats.
Er zijn beperkte doorstroommogelijkheden naar de ‘baccalauréat d’enseignement technologique et professionnel’.
Opleidingen door privé-instellingen
Naast de opleidingen van het OFPPT bestaan er ook privé-instellingen die opleidingen aanbieden in het technische en beroepssecundair onderwijs. Deze instellingen moeten geaccrediteerd worden alvorens ze diploma’s kunnen uitreiken. Het overheidsorgaan dat verantwoordelijk is voor de controle op instellingen in de private sector is het ‘Département de la Formation Professionnelle’.
- ‘Génie mécanique’
- Stap 3
Toegang tot het hoger onderwijs
In het bezit zijn van een ‘Baccalauréat’ is de voornaamste vereiste om toegelaten te worden tot hoger onderwijs. Voor specifieke opleidingen, bijvoorbeeld voor ingenieurs- en medische opleidingen kunnen aanvullende voorwaarden gesteld worden, zoals het succesvol afleggen van een toelatingsexamen.
Volgens het Ministère de l’Éducation Nationale(opent in nieuw venster) kunnen leerlingen met de ‘baccalauréat d’enseignement technologique et professionnel’ verder studeren in het hoger onderwijs, ook op het universitaire niveau. Ook met de ‘Attestation du baccalauréat - enseignement originel - sciences de la charia’ hebben leerlingen toegang tot het hoger onderwijs, maar alleen aan bepaalde Marokkaanse instellingen die vermeld zijn op de website van het ministerie.
Daarnaast zijn er in het Marokkaanse hoger onderwijs ook mogelijkheden tot zij-instroming. Zo geeft het ‘Brevet de technicien supérieur’ toegang tot enkele opleidingen aan bepaalde instellingen (‘Universités et Facultés des Sciences et Techniques; Ecole Supérieures des Ingénieurs; Grandes Ecoles de commerce françaises; Grandes Ecoles marocaines: ISCAE et ENCG; Ecoles Supérieures marocaines privées’). Het gaat voornamelijk om opleidingen tot een ‘Licence professionnelle’ in afstudeerrichtingen die aansluiten bij die van het ‘Brevet de technicien supérieur’.
Ofwel het ‘hoger beroepsonderwijs’
Nationaal kwalificatieraamwerk
Het Marokkaanse nationaal kwalificatieraamwerk (‘Cadre national de la certification’ - CNC) werd in 2019 deels opgenomen in wetgeving. Het raamwerk is nog in ontwikkeling.
Beoordelingssysteem
Er wordt eenzelfde beoordelingssysteem gebruikt voor secundair en hoger onderwijs. Leerlingen en studenten die een 9 behalen, kunnen gedelibereerd worden.
Cijfer | Betekenis (‘mention’) |
|---|---|
16-20 | ‘Très bien’ |
14-15.9 | ‘Bien’ |
12-13.9 | ‘Assez bien’ |
10-11.9 | ‘Passable’ |
0-9 | ‘Insuffisant’ |
Vergelijking studiebewijzen Marokko en Vlaanderen
Gezondheidszorgberoepen
Erkenningsproces voor Europese beoefenaars (Richtlijn 2005/36/EG)
Voor de volledige procedure voor Marokkaanse aanvragers en een overzicht van de beroepen, zie: een gereglementeerd gezondheidszorgberoep uitoefenen in België.
Opleidingen in Marokko
Naast de algemene diploma’s van het Marokkaans hoger onderwijs, bestaan er enkele diploma’s die buiten de LMD-structuur vallen. Het gaat voornamelijk om de opleidingen gericht op gezondheidsberoepen.
Lerarenopleidingen
Kleuter- en lager onderwijs
Om lagere school leerkracht te worden, volgen studenten een opleiding aan een ‘Centre de formation des instituteurs’. Zowel theorie als praktijk komt aan bod. Stages worden afgelegd aan instellingen verbonden aan het centrum.
Toelatingsvoorwaarden
Tussen 1979 en 1982 moesten studenten een ‘Baccalauréat’ voorleggen en slagen voor het ingangsexamen voordat ze aan een tweejarige opleiding tot leerkracht kon beginnen.
Na 1982 kunnen houders van een DEUG of ‘Licence’ aan een verkort programma van één jaar deelnemen.
Na afloop van deze opleiding ontvangen studenten een ‘Certificat d’Aptitude Professionnelle’, ook wel het ‘Diplôme du centre de formation des instituteurs’ genoemd.
Lager secundair onderwijs
Studenten volgt de opleiding aan een Centre ‘pédagogique régional’. Er zijn 2 programma’s mogelijk:
‘Cycle général des CPR’: Deze opleiding duurt 2 jaar en staat open voor de houders van de ‘Baccalauréat’.
‘Cycle pédagogique des CPR’: Deze opleiding duurt 2 jaar en staat open voor houders van de DEUG of zij die de eerste cyclus aan een ‘Ecole Normale Supérieure’ met succes hebben afgerond.
Slagen studenten voor hun opleiding, dan ontvangen ze het ‘Diplôme de Professeur de Premier Cycle’ of het ‘Diplôme de Cycle Pédagogique’.
Hoger secundair onderwijs (‘enseignement secondaire générale’)
Houders van de ‘Baccalauréat’ leggen een ingangsexamen af en studeren vervolgens 4 jaar. Slagen ze hiervoor, dan staat er een opleiding van één academiejaar open. Na afloop bezitten studenten het ‘Diplôme de l’Ecole Normale Supérieur’.
Technisch onderwijs (‘enseignement secondaire technique’)
Aan de ‘Écoles Normales Supérieures de l’Enseignement Technique’ (ENSET) volgen leerkrachten een opleiding om in het technisch onderwijs les te mogen geven.
Ingenieursopleidingen
Deze ingenieursopleidingen worden aan niet-universitaire hogeronderwijsinstellingen gegeven. Vanuit deze opleidingen kan doorgestroomd worden naar het universitair onderwijs:
- ‘Diplôme d’Ingénieur’ (bac+3)
‘Diplôme d’Ingénieur d’Etat’ (bac +5)
‘Diplôme d’ingénieur agronome’ (bac+5)
Economische opleidingen
Deze economische opleidingen worden aan niet-universitaire hogeronderwijsinstellingen gegeven. Vanuit deze opleidingen kan doorgestroomd worden naar het universitair onderwijs:
Diplôme des écoles nationales de commerce et de gestion (bac+5)
Afstudeerrichtingen
La technique de Gestion administrative
La technique de Gestion Comptable
les sciences Agronomiques
les sciences expérimentales
Les sciences Mathématiques A et B
les sciences Physique Chimie
les sciences de la Vie et de la Terre
Les filières Techniques
Les sciences de Gestion et de Comptabilité
Les sciences Economiques
Diplôme du cycle supérieur
Opleidingen van 5 jaar in een 3+2 structuur, onder ‘tutelle’ van een vakministerie.
Accreditatie en kwaliteit
Secundair onderwijs
Vanaf 1988 reikt de regionale academie diploma’s uit en organiseert ze examens, onder de supervisie van het ministerie van onderwijs. Academies zijn gebonden aan en opgedeeld volgens de bestuurlijke regio’s van Marokko. Over het algemeen zullen zij de naam van hun regio overnemen. Opgelet: hier bestaan uitzonderingen op. Zo wordt er ook gesproken over de Academie van Fès of die van Oriental-Oujda.
Overzicht academies
In 1997 en 2015 veranderde de indeling van de regio’s in Marokko. Tussen 1997 en 2015 waren de regio’s:
Chaouia-Ouardigha
Doukkala-Abda
Fès-Boulemane
Gharb-Chrarda-Beni Hssen
Grand Casablanca
Guelmim-Es Semara
Laâyoune-Boujdour-Sakia el Hamra
Marrakech-Tensift-Al Haouz
Meknès-Tafilalet
L’Oriental
Oued ed Dahab-Lagouira
Rabat-Salé-Zemmour-Zaër
Souss-Massa-Drâa
Tadla-Azilal
Tanger-Tétouan
Taza-Al Hoceïma-Taounate
Sinds 2015 zien de regio’s er als volgt uit:
Tanger-Tétouan-Al Hoceima
Oriental
Fès-Meknès
Rabat-Salé-Kénitra
Béni Mellal-Khénifra
Casablanca-Settat
Marrakech-Safi
Drâa-Tafilalet
Souss-Massa
Guelmim-Oued Noun
Laâyoune-Sakia El Hamra
Dakhla-Oued
Hoger onderwijs
Accreditatie is de verantwoordelijkheid van het ‘Ministère de l’Enseignement Supérieur, de la Recherche Scientifique et de l’Innovation’, al kan onderwijs in sommige gevallen door andere ministeries worden georganiseerd.
In 2014 werd het ‘Agence Nationale d’Evaluation et d’Assurance Qualité de l’Enseignement Supérieur et de la Recherche Scientifique’ opgericht, dat binnen het ministerie van hoger onderwijs de kwaliteitszorg en de accreditatie verzorgt.
Universitair onderwijs
Het is verboden voor buitenlandse onderwijsinstellingen om diploma’s uit te reiken, al dan niet in partnerschap met privé-instellingen. Marokko erkent deze diploma’s niet.
Staatsuniversiteiten
De Marokkaanse wetgeving vermeldt aan welke staatsuniversiteit en faculteiten het universitair onderwijs wordt aangeboden.
De naam van het diploma is een eerste goede indicatie om na te gaan of een diploma erkend is of niet.
Zo moet een geaccrediteerde Marokkaanse ‘Licence’ de naam ‘Licence d’études fondamentales’, ‘Licence professionnelle’ of ‘Licence’ dragen.
Hetzelfde geldt voor Masterdiploma’s. Deze moeten ‘Master’ of ‘Master Spécialisé’ heten.
Geaccrediteerde diploma’s zijn te herkennen aan de wetgeving die erop vermeld wordt. Naast de vermelding van de wet over de organisatie van het hoger onderwijs (‘Dahir n° 1-00-199 du 15 safar 1421 (19 mai 2000)’), bevatten geaccrediteerde universitaire diploma’s ook altijd een verwijzing naar de wetgeving over nationale diploma’s (‘Décret n° 2.04.89 du rabii II 1425 (7 juin 2004)’).
Privé-universitair onderwijs
Accreditatie voor privé onderwijsinstellingen verloopt in Marokko in 3 stappen:
Een instelling krijgt van de overheid de toestemming om onderwijs aan te bieden (= ‘autorisé’)
De instelling wordt geaccrediteerd (= ‘accredité’)
Voor elke specifieke opleiding wordt een erkenning verleend (= ‘reconnu’)
Er moet aan deze 3 stappen voldaan vooraleer gesproken wordt van een nationaal, erkend diploma.
De accreditatie trad in 2012 in werking met de ‘arrêté du ministère de l’enseignement supérieur n°3061 du 23 août 2012, fixant la liste des filières de formation accréditées des établissements supérieurs privé au titre de l’année universitaire 2011-2012’. Accreditatie moet regelmatig vernieuwd worden. Diploma’s uitgereikt door privé hogeronderwijsinstellingen vóór 2011-2012 zijn niet erkend door de Marokkaanse staat omdat accreditatie en erkenning met terugwerkende kracht niet bestaat voor het universitaire onderwijs:
Het ministerie van hoger onderwijs publiceert lijsten met geautoriseerde, geaccrediteerde en erkende privé hoger onderwijsinstellingen op haar website. Om na te gaan of een afstudeerrichting ook effectief erkend, moet de wetgeving geraadpleegd worden.
Diploma’s van privé-universiteiten die aan alle nodige voorwaarden voldoen zijn gelijkwaardig aan nationale publieke Marokkaanse diploma’s. Een geaccrediteerd diploma kan worden onderzocht door NARIC-Vlaanderen, maar moet wel nog ondertekend worden door de rector van de plaatselijke Marokkaanse publieke universiteit waaraan het verbonden is om diploma’s uit te reiken.
Hoger beroepsonderwijs
OFPPT
Op de website van de OFPPT(opent in nieuw venster) staat een overzicht van de huidige instellingen en opleidingen die worden aangeboden door het OFPPT.
Privé-instellingen
Het wetgevend kader is geregeld in het ‘Arrêté du ministre de l’emploi, de la formation professionnelle, du développement social et de la solidarité n°73-02 du 1er kaada 1422 (16 janvier 2002) relatif à l’accréditation des établissements de formation professionnelle privée’. De eerste geaccrediteerde diploma’s werden uitgereikt in 2004.
De lijst met geaccrediteerde opleidingen voor academiejaren wordt periodiek gepubliceerd.
Controle op echtheid studiebewijzen
Marokko heeft geen gekende bronnen of databanken die toestaan om een authenticiteitsonderzoek uit te voeren.
Documentbenamingen
Voor een vergelijking van Nederlandse en Marokkaanse documentbenamingen, zie pagina’s voor aanvragers: documenten voor je aanvraag bij NARIC-Vlaanderen.