De Europese Commissie geeft subsidies voor demonstratieprojecten gericht op:

• innovatieve koolstofarme technologieën, processen en producten in industriële sectoren die zijn opgenomen in bijlage 1 van de EU ETS-richtlijn(opent in nieuw venster)
• milieuveilige afvang en gebruik van CO₂ (CCU)
• milieuveilige afvang en opslag van CO₂ (CCS)
• hernieuwbare energie
• energieopslag

• duurzame mobiliteit (maritiem, luchtvaart, wegvervoer)

• gebouwen.

De scope van het fonds is dus ruim: er zijn weinig verdere bepalingen over het type projecten dat in aanmerking komt voor steun.

Iedereen die een demonstratieproject opzet dat binnen de scope valt, kan een subsidie aanvragen. De subsidie is dus niet beperkt tot bedrijven die onder het Europees emissiehandelssysteem (EU ETS) vallen. Ook andere bedrijven, organisaties en instellingen kunnen projecten indienen.

Voor meer informatie, raadpleeg de gedelegeerde verordening over het innovatiefonds(opent in nieuw venster) en de website van de Europese Commissie(opent in nieuw venster).

Het fonds wordt gevoed met:

• de opbrengst van de veiling van 530 miljoen emissierechten binnen het EU ETS in de periode van 2020 tot 2030
• de niet-gespendeerde fondsen van het vroegere NER-300 fonds.

Het totale beschikbare bedrag van het innovatiefonds is dus afhankelijk van de prijs bij de veiling van de emissierechten, maar er zal vermoedelijk rond de 38 miljard euro beschikbaar zijn in de periode 2020-2030.

De Europese Commissie zal in de periode 2020-2030 verschillende oproepen lanceren en werkt daarvoor in alle transparantie samen met de lidstaten en de sectororganisaties.

Vierde oproep

De Europese Commissie lanceerde op 23 november 2023 een vierde oproep van het EU-innovatiefonds. Het totale budget van deze oproep bedraagt 4,8 miljard euro.

De oproepen zijn gepubliceerd op de Funding and Tender Portal.(opent in nieuw venster) De oproep focust op de volgende onderwerpen:

• Grootschalige projecten (kapitaaluitgaven hoger dan 100 miljoen euro)

• Middelgrote projecten (kapitaaluitgaven tussen 20 miljoen en 100 miljoen euro)

• Kleinschalige projecten (kapitaaluitgaven lager dan 20 miljoen euro)

• Innovatieve cleantechproductie (zoals componenten voor hernieuwbare energie, energieopslag, warmtepompen en waterstofproductie)

• Proefprojecten voor validatie, testen en optimaliseren van zeer innovatieve oplossingen gericht op diepe decarbonisatie

• Veiling voor de productie van RFNBO-waterstof

De deadlines voor indiening van projectvoorstellen zijn 8 februari 2024 voor de veiling en 9 april 2024 voor de andere oproepen. De aanvraagprocedure verloopt in één fase. De resultaten zullen vervolgens bekendgemaakt worden in het tweede kwartaal van 2024 voor de veiling en in het vierde kwartaal van 2024 voor de andere oproepen.

De Europese Commissie organiseert twee online infosessies over de nieuwe oproepen: op 30 november 2023 over de veiling (opent in nieuw venster)en op 7 december 2023 over de andere oproepen(opent in nieuw venster).

Daarnaast organiseren VEKA en VLAIO op vrijdag 12 januari (13.00 u.-16.00 u.) een infosessie om Vlaamse stakeholders te informeren over de oproepen van het EU-innovatiefonds. Na het plenair gedeelte is het mogelijk om in gesprek te gaan met de Europese Commissie om uw projectvoorstel af te toetsen en specifieke vragen over de aanvraagprocedure te stellen. Gelieve u via dit formulier(opent in nieuw venster) te registeren voor de infosessie en eventueel aan te geven of u een bilateraal gesprek met de Europese Commissie wenst.

Vorige oproepen

De Europese Commissie lanceerde ondertussen reeds drie oproepen van het EU-innovatiefonds. De meest recente informatie over deze oproepen is raadpleegbaar op de website van het EU-innovatiefonds(opent in nieuw venster).

De Europese Commissie biedt ondersteuning aan potentiële projectontwikkelaars. Zo omvat het webplatform ‘Funding & Tender Opportunities’ een ‘FAQ(opent in nieuw venster)’ en organiseerde de Europese Commissie verschillende webinars over de kerngegevens van de oproep, met een stap-voor-stap-uitleg van het aanvraagformulier en ruimte voor Q&A. De opnames van de verschillende webinars zijn beschikbaar via de website van de Europese Commissie(opent in nieuw venster), zodat iedereen ze op eigen tempo kan bekijken

De Europese Commissie zal subsidies verlenen tot maximaal 60 % van de relevante kosten van een project. De relevante kosten zijn de additionele kosten voor de bouw en exploitatie van de projectinstallatie gedurende tien jaar na aanvang van het project in vergelijking met een referentiescenario. De berekening is gebaseerd op een analyse van de kapitaaluitgaven en de exploitatiekosten en -baten.

De projectontwikkelaars mogen de subsidie combineren met andere complementaire (Europese) financieringsbronnen, zoals de financiering van Horizon Europe, de investeringsinstrumenten van InvestEU of de instrumenten van Connecting Europe Facility voor de uitrol van sleutelinfrastructuur.

De Europese Commissie zal de subsidies uitbetalen als een forfaitair bedrag. De contractuele documentatie zal de precieze uitbetalingsmodaliteiten vastleggen, maar de projecten kunnen tot 40 % van de subsidie (die maximaal 60 % van de relevante kosten bedraagt) ontvangen bij ‘financial close’, zonder dat daar verdere voorwaarden aan verbonden zijn.

De uitbetaling van het resterende bedrag is afhankelijk van de geverifieerde vermeden BKG-emissies tot 10 jaar na inbedrijfstelling, volgens een schema vastgelegd in de contractuele documentatie. Om het volledige subsidiebedrag te ontvangen, moeten de projecten minstens 75 % van de voorziene BKG-emissievermijding realiseren.

De aanvraag- en selectieprocedure zal aan de hand van vijf selectiecriteria verlopen:

1. vermeden broeikasgasemissies
2. mate van innovatie
3. projectmaturiteit
4. schaalbaarheid
5. kostenefficiëntie.

Als de Europese Commissie concludeert dat een project niet aan alle selectiecriteria beantwoordt, beoordeelt zij of het project het potentieel heeft om na verdere ontwikkeling wel te beantwoorden aan alle selectiecriteria. De Europese commissie geeft bijstand aan projecten die blijken potentieel te hebben tijdens de ontwikkeling van het project (project development assistance of PDA).

De Europese Commissie consulteert de lidstaten over de lijst met geselecteerde projecten, maar de uiteindelijke beslissing over de toekenning van PDA en subsidies ligt bij de Europese Commissie zelf.

Naast het bestaande subsidieprogramma ontwikkelde de Europese Commissie in 2023 een nieuw ondersteuningsmechanisme, namelijk veilingen. Via het systeem van veilingen kan er sneller en kostenefficiëntere steun worden gegeven voor de uitrol van koolstofarme technologieën die nodig zijn voor de groene transitie.

Veilingen zijn marktgebaseerde instrumenten waarmee de Commissie steun uit het EU-innovatiefonds kan toekennen om innovatieve, koolstofarme projecten in de EU te versnellen. Een veiling is een proces waarbij goederen of diensten ter bieding worden aangeboden. In het geval van een subsidieregeling, wordt een subsidie geveild voor een specifieke activiteit of product. Doorgaans zullen bieders die de laagste overheidssubsidie nodig hebben voor een decarbonisatieactiviteit of -product de subsidie winnen.

Na enkele geschiktheids- en kwaliteitscontroles worden de biedingen gerangschikt van laag naar hoog en wordt steun in die volgorde toegekend totdat het veilingbudget is uitgeput. De steun wordt uitbetaald voor een periode die op voorhand wordt vastgelegd (bvb. 10 jaar). Het EU-innovatiefonds veilt slechts een beperkt budget per veilingronde om de concurrentie te stimuleren.

De Europese Commissie, de Europese Investeringsbank en Breakthrough Energy (fonds onder leiding van Bill Gates) hebben een nieuw partnerschap opgericht om te investeren in technologieën die bijdragen aan het klimaat: de EU-Catalyst Partnership. Dat partnerschap heeft de ambitie om tussen 2022 en 2027 820 miljoen euro te mobiliseren in de vorm van ‘blended financing’ voor klimaatprojecten in de Europese Unie.

De EU-Catalyst zal investeren in technologieën in vier sectoren:

• schone waterstof
• directe luchtafvang
• duurzame luchtvaartbrandstoffen
• langdurige energieopslag.

De EU-Catalyst heeft een oproep voor voorstellen (opent in nieuw venster)gelanceerd, die open zal blijven tot 31 december 2027.

De Europese Investeringsbank heeft daarnaast nog een nieuw instrument gelanceerd: de NER 300 financial advisory(opent in nieuw venster). Dit instrument biedt financieel advies voor innovatieve low-carbon demonstratieprojecten in de Europese Unie. Geïnteresseerde projecten kunnen zich tot eind 2023 aanbieden via mail, nl. ner300finadvisory@eib.org.

De Vlaamse overheid zet in op promotie, informatieverspreiding en ondersteuning van (consortia van) bedrijven met demonstratieprojecten die in aanmerking komen voor steun van het innovatiefonds. Het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA), het agentschap Innoveren & Ondernemen (VLAIO), departement Economie, Wetenschap en Innovatie werken daarvoor samen met de speerpuntclusters Catalisti, Flux50 en de Blauwe Cluster.

• Het VEKA volgt op Europees niveau de totstandkoming van de specifieke modaliteiten van de oproepen en houdt potentiële projectontwikkelaars op de hoogte van de ontwikkelingen rond het EU-innovatiefonds, bijvoorbeeld met nieuwsbrieven.
• VLAIO brengt zijn ervaringen inzake staatssteunregels, projectbegeleiding en communicatie in. VLAIO zal bijvoorbeeld samen met de projectontwikkelaars de mogelijkheden tot cofinanciering van de projecten onderzoeken.
• Departement Economie, Wetenschap en Innovatie zorgt voor verduidelijking en goede afstemming met andere Europese fondsen.

Potentiële projectontwikkelaars krijgen het aanbod voor 1-op-1-begeleiding.

Schrijf u in voor de ETS-nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen rond het EU-innovatiefonds.