Vlaanderen en het EU-voorzitterschap: een terugblik
Van 1 januari tot 30 juni 2024 was België voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Ook Vlaanderen speelde daarin een belangrijke rol. Zo vertegenwoordigde het België als voorzitter voor de luiken Industrie, Jeugd, Cultuur, Media en Visserij. Naast die formele rol, was het EU-voorzitterschap ook een uitgelezen kans om het EU-debat in de Vlaamse samenleving levendiger te maken. Én om Vlaanderen extra in de kijker te zetten binnen de EU.
Op 30 juni 2024 kwam er een einde aan het zes maanden durende Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Het Belgisch voorzitterschap maakte een overzicht(opent in nieuw venster) van de wetgevende en politieke resultaten die er geboekt zijn in de afgelopen zes maanden. Ook Vlaanderen speelde daarin een belangrijke rol. Zo vertegenwoordigde Vlaanderen België als voorzitter voor de luiken Industrie, Jeugd, Cultuur, Media en Visserij.
Onder impuls van Vlaanderen konden enkele trilogen worden afgesloten, of belangrijke akkoorden worden bezegeld: de Net Zero Industry Act, de European Media Freedom Act, de herziening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zijn daarvan enkele voorbeelden. Met de goedkeuring van een reeks voorzitterschapsconclusies probeerde Vlaanderen ook de agenda te bepalen voor de nieuwe institutionele cyclus van de EU: over de toekomst van het industriebeleid en het landbouwbeleid van de EU, de ondersteuning van influencers, de inzet van data in de culturele en creatieve sectoren en inclusieve samenlevingen voor jongeren.
Versterking, digitalisering en vergroening van de Europese industrie
Het versterken van het Europese concurrentievermogen was een van de prioriteiten van het Belgische voorzitterschap en ook een van de belangrijkste accenten die de Vlaamse Regering wilde leggen. Om de Europese groei en welvaart te versterken, zette Vlaanderen actief in op het bevorderen van slimme concurrentiekracht.
De bevoegde Vlaamse minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale Economie en Landbouw nam het formele voorzitterschap van het luik Industrie waar. Op 8 en 9 februari 2024 verwelkomde hij samen met de federale minister van Economie de overige Europese ministers in Genk voor de informele Raad voor Concurrentievermogen(opent in nieuw venster) om te reflecteren over de toekomst van de Europese industrie en interne markt. De output van die informele Raad werd meegenomen in de Raadsconclusies(opent in nieuw venster) die de belangen en pijnpunten blootleggen op vlak van het (toekomstige) industriebeleid(opent in nieuw venster), zoals het belang van innovatie voor en door de industrie en voldoende financiering.
Ook op vlak van onderzoek bepaalde Vlaanderen de agenda door actief bij te dragen aan de Raadsconclusies(opent in nieuw venster) over de ontwikkeling van een volgend Kaderprogramma voor onderzoek en innovatie waarvan de onderhandelingen eind 2025 starten.
Om de economische en ecologische doelen van de EU te bereiken, pleitte Vlaanderen voor investeringen in groene technologieën en een versnelde digitale transformatie van de ganse samenleving. Op die manier worden de groene en digitale transitie onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Tijdens de eerste helft van het voorzitterschap heeft Vlaanderen de trilogen van de Europese Verordening voor een Nettonulindustrie in goede banen geleid. In het kader van de Europese Green Deal moet de Net-Zero Industry Act (NZIA) een kader creëren waarin bedrijven in de EU sneller en gemakkelijker zullen investeren in nettonulproductieprojecten.
Op vlak van groene transitie zette Vlaanderen met het voorzitterschap ook in op duurzame mobiliteit. Op 30 januari 2024 vond in Hasselt de Europese fietsconferentie plaats, op initiatief van de Vlaamse minister van Mobiliteit en Openbare Werken. Die conferentie leidde tot een Europese Fietsverklaring die richting zal geven aan het toekomstige fietsbeleid in Europa.
In het streven naar een duurzamer vervoersbeleid nam Vlaanderen het voortouw in het finale akkoord over het nieuwe Trans-Europese netwerk (TEN-T): een cruciaal element om te voorzien in de infrastructuur die nodig is voor een modal shift en naadloze connectiviteit in de EU.
Verder sloot het Belgisch voorzitterschap belangrijke akkoorden met het Europees Parlement ter bescherming van het milieu en klimaat. Ook daarin speelde Vlaanderen een belangrijke rol. Zo had de Vlaamse administratie de leiding bij de herziening van de luchtkwaliteitsrichtlijn(opent in nieuw venster).
Daarnaast was er op 1 en 2 februari in Antwerpen een tweedaags congres over PFAS-vervuiling, waar ook het nieuwe Kenniscentrum Innovatieve Saneringstechnieken (KIS) voor technologieën voor het saneren van PFAS-vervuiling werd gelanceerd.
Met de organisatie van een Europese waterconferentie(opent in nieuw venster) leverde Vlaanderen dan weer een belangrijke bijdrage om Europa veerkrachtiger te maken tegen de uitdagingen van de watercrisis. Die conferentie legde de focus op de nood aan Europese maatregelen voor efficiënt waterbeheer en een coherent Europees beleid op vlak van waterschaarste en droogte.
Tot slot werden er tijdens het voorzitterschap belangrijke stappen gezet op het vlak van de circulaire economie. De Europese Conferentie Circulaire Economie(opent in nieuw venster) was een interactief en inspirerend platform voor het delen van kennis en ervaringen over circulaire initiatieven en praktijken, zowel in België als daarbuiten. Naast klimaatadaptatie was de circulaire economie dan ook een belangrijk thema dat door Vlaanderen naar voor werd gebracht in de Raadsconclusies over het toekomstig Europees milieubeleid, als richtinggevend instrument voor de volgende Europese Commissie.
Vlaanderen nam tijdens het voorzitterschap ook zijn internationale voortrekkersrol op het vlak van digitale transitie op. Te midden van wereldwijde concurrentie is het immers belangrijk dat Europa zijn digitale toekomst vormgeeft. Dat stond centraal tijdens het evenement ‘Research to Reality – Digital Solutions to European Challenges(opent in nieuw venster)’ op 5 en 6 februari 2024.
Een thema dat hoog op de agenda stond was datagedreven publieksontwikkeling in de culturele sector. Op een conferentie op 8 februari 2024 in Gent werden nationale en Europese beleidsmakers en spelers uit de cultuursector uitgenodigd om het Gent Manifesto te ondertekenen: een intentieverklaring voor structurele samenwerking voor het versterken van datagedreven publieksontwikkeling in de culturele en creatieve sectoren. Het thema werd ook opgenomen in de Raadsconclusies(opent in nieuw venster).
Duurzame landbouw en visserij
Mede onder impuls van de boerenprotesten in heel Europa, was een meer rechtvaardige transitie in de landbouwsector een van de belangrijke topics tijdens het voorzitterschap. Vanuit Vlaanderen werd in de informele Raad landbouw en tijdens meerdere conferenties en raadswerkgroepen hard gewerkt aan de Voorzitterschapsconclusies(opent in nieuw venster) over de toekomst van de landbouw in de EU - meer bepaald over de strategische rol van landbouw in de voedselzekerheid van een open economie. Het belang van onderzoek en innovatie werden erkend en administratieve vereenvoudiging, steun voor jonge landbouwers en veerkracht ten aanzien van klimaatverandering zijn prioritair in de komende jaren.
Op de Open Food Conference (opent in nieuw venster)in maart 2024 in Leuven lag de nadruk op de verduurzaming van voedselproductie en -consumptie op economisch, sociaal en ecologisch vlak.
De ministers van Zeevisserij werkten aan de omzetting en voorbereiding van nieuwe maatregelen en verordeningen. De Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, bevoegd voor Zeevisserij, nodigde daarvoor haar Europese visserijcollega’s uit voor een informele Raad op 24 en 25 maart 2024 in Brugge en Zeebrugge
Democratische waarden
De verdediging van de fundamentele democratische waarden was een van de belangrijke prioriteiten van het Belgische voorzitterschap.
Europese wet mediavrijheid
Met het finale akkoord over de European Media Freedom Act (EMFA) werd een belangrijke stap gezet om de persvrijheid te helpen waarborgen. De EMFA creëert een gemeenschappelijk kader voor mediadiensten. De wet biedt een antwoord op groeiende zorgen in de EU over politieke invloed op de media en het gebrek aan transparantie over mediabezit. Als voorzitter van de Raad Media heeft Vlaanderen de voorafgaande onderhandelingen van de Raad met het Europees Parlement en de Europese Commissie geleid. Op 11 april 2024 werd de EMFA officieel ondertekend door de Vlaamse minister van Brussel, Jeugd, Media en Armoedebestrijding tijdens een plechtigheid in het Europees Parlement.
Het voorzitterschap Media organiseerde op 27 februari 2024 de conferentie ‘Content with Conscience’. Experts en Europese influencers wierpen hun licht op media- en digitale geletterdheid en verantwoordelijk gedrag bij influencers, een thema dat ook werd opgenomen in Raadsconclusies(opent in nieuw venster).
Sociale inclusie en participatie jeugd
Vlaanderen nam ook het voorzitterschap waar voor het luik Jeugdzaken. Onder het motto ‘WE NEED YOUTH! Connecting young minds to empower Europe’ werden vier Raadshandelingen goedgekeurd, op basis van rechtstreekse inbreng van jongeren en de jeugdsector.
De EU-Jeugdconferentie van maart 2024 in Gent leidde tot Raadsconclusies over inclusieve samenlevingen voor jongeren, als onderdeel van de tiende cyclus van de EU-jeugddialoog(opent in nieuw venster). De conclusies(opent in nieuw venster) wijzen op het belang van sociale inclusie en gelijkheid, en leggen de nadruk op gezonde en leefbare buurten voor jongeren.
Een centrale doelstelling van het voorzitterschap Jeugd was het bevorderen van jeugdmainstreaming in alle relevante EU-beleidslijnen. De Raadsconclusies(opent in nieuw venster) pleiten dan ook voor sterkere banden tussen het jeugdbeleid en het kinderrechtenbeleid. Ook de Raadsconclusies(opent in nieuw venster) over de nalatenschap van het Europees Jaar van de Jeugd 2022 stellen een EU-Jeugdcheck voor als een belangrijk hulpmiddel. Tot slot werd ook een Raadsresolutie(opent in nieuw venster) goedgekeurd die het belang benadrukt van gelijke toegang tot jeugdwerk, inclusief de nodige opleiding, training, middelen voor jeugdwerkers en nieuwe vormen van vrijwillige en burgerlijke betrokkenheid.
Tijdens het voorzitterschap werd ook ingezet op de versterking van de Europese onderwijsruimte door de goedkeuring van de Raadsconclusies(opent in nieuw venster) over het bevorderen van evidence-informed beleid en praktijk in onderwijs en vorming en de Raadsaanbeveling(opent in nieuw venster) ‘Europa in beweging - mogelijkheden voor leermobiliteit voor iedereen’.
Een sociaal en gezond Europa
Het versterken van de weerbaarheid en inclusie van alle EU-burgers omvat ook maatregelen die kaderen in de sociale- en gezondheidsagenda. Die maatregelen moeten ervoor zorgen dat alle Europese burgers mee kunnen genieten van de Europese welvaart.
Vlaanderen leverde een belangrijke bijdrage aan de Raadsconclusies(opent in nieuw venster) over de toekomst van de Europese gezondheidsunie(opent in nieuw venster) door expertise in te brengen over antimicrobiële resistentie en kankerpreventie via vaccinatie. In Leuven vond op 2 en 3 mei 2024 ook een Europese conferentie over dataruimte voor gezondheid(opent in nieuw venster) plaats. Daar werd besproken hoe data kunnen worden ingezet om zorgsystemen te integreren en lokale gemeenschappen te versterken.
Om te analyseren hoe de sociale economie haar rol in de transitie naar een groene, digitale en inclusieve economie optimaal kan invullen, organiseerde het voorzitterschap een grootschalige bijeenkomst van deskundigen en een ministeriële conferentie. De Europese ministers keurden er de ‘routekaart van Luik’ goed met 25 verbintenissen om de sociale economie in Europa te stimuleren.
Vlaanderen in de kijker in Europa
Naast de formele rol was het EU-voorzitterschap ook een uitgelezen kans om Vlaanderen extra in de kijker te zetten binnen de EU. De deelnemers van de meer dan 100 evenementen kwamen ook in contact met Vlaanderen als ‘state-of-the-art’ regio via de Vlaamse troeven, niet alleen op vlak van technologie en innovatie, maar ook in kunst en cultuur, wetenschap, onderzoek, onderwijs en gastronomie.
Tot slot wilde de Vlaamse Regering het EU-voorzitterschap ook aanwenden om het EU-debat in de Vlaamse samenleving levendiger te maken door ook duidelijk te maken wat Europa betekent voor de Vlaamse burger en omgekeerd: wat de Vlaming betekent in Europa.
Een groots openingsevent op 6 januari 2024 in Mechelen en een zes maanden lopende publiekscampagne brachten Europa iets dichter bij de Vlaamse burger.