Daghost Mieke Dumont leidde het congres in. Ongeveer 450 deelnemers sloten fysiek of digitaal aan.

Ann Van den Cruyce, waarnemend secretaris-generaal van het Departement Werk en Sociale Economie, schetste de belangrijkste thema’s van het Vlaams Regeerakkoord 2024-2029 en de beleidsnota Werk: activering (vooral van niet-beroepsactieven), opleiding (vooral richting knelpuntberoepen), productiviteit (door talent slimmer in te zetten) en economische migratie. De namiddagsessies gingen daar dieper op in. Ze wees ook op het belang dat het regeerakkoord en de beleidsnota hechten aan evidence informed beleid en beleidsevaluatie.

Vervolgens blikte prof. dr. Sarah Vansteenkiste, coördinator van het Steunpunt Werk (KU Leuven), op basis van cijfergegevens vooruit naar de uitdagingen en aandachtspunten die zich aandienen voor de Vlaamse arbeidsmarkt in de komende beleidsperiode. Ze maakte onder meer gebruik van het recent verschenen Trendrapport. Daaruit blijkt dat er een lichte terugval is in de werkzaamheidsgraad van kwetsbare groepen zoals jongeren en personen geboren buiten de landen van de EU-27. Globaal genomen blijft de werkloosheid in Vlaanderen laag in verhouding tot de niet-beroepsactiviteit, met 2 werklozen en 21 niet-beroepsactieven op 100 personen tussen 20 en 64 jaar. Sarah benadrukt dat in de komende beleidsperiode de arbeidsmarktuitdagingen groot zullen zijn, zeker in een context van besparingen. Overleg en een evidence based beleid zijn volgens haar noodzakelijk om aan die uitdagingen het hoofd te bieden.

Caroline Klein, senior economist bij de OESO, dook daarna samen met de deelnemers in het onderzoek(opent in nieuw venster) dat ze uitvoerde. Ze identificeerde een aantal uitdagingen en aanbevelingen voor België. Zo wijst ze op de noodzaak om in te zetten op de tewerkstelling van oudere werknemers, personen die deel uitmaken van gezinnen met een migratieachtergrond of laag inkomen, en personen met een beperking. Ook moeten mensen de mogelijkheid krijgen om de juiste competenties te verwerven in een snel veranderende wereld.

In de namiddag konden de deelnemers kiezen tussen vier thematische parallelsessies over prioriteiten van het Vlaamse arbeidsmarktbeleid. In elke sessie formuleerden twee onderzoekers een stelling en onderbouwden ze deze met recente arbeidsmarktdata en relevant wetenschappelijk onderzoek. Daarna was er een debat met ruimte voor vragen uit het publiek.

Sessie 1: Talent aan de slag krijgen op een inclusieve arbeidsmarkt.

Het nieuwe Vlaamse regeerakkoord herhaalt de doelstelling van een werkzaamheidsgraad van minstens 80%. Om meer Vlamingen aan het werk te krijgen, is het nodig dat er nog gerichter ingezet wordt op de activering van werkzoekenden, langdurig zieken en niet-beroepsactieven.

Prof. dr. Anneleen Forrier (KU Leuven) besprak hoe het discours van het activeringsbeleid de laatste decennia evolueerde, waarbij werk steeds meer opschoof van een ‘recht’ naar een ‘norm’, en ze wees op potentiële gevaren van deze verschuiving. Prof. dr. Bart Cockx (Universiteit Gent) benadrukte onder meer dat aanklampende bemiddeling, controle en versnelde sanctionering niet de beste instrumenten zijn voor de activering van de beoogde doelgroep van de arbeidsreserve. Dr. Stijn Gryp (ACV) trad op als discussiant. Hij beargumenteerde onder meer dat er te veel naar plichten en te weinig naar rechten wordt gekeken bij het activeren van werkzoekenden.

Sessie 2: Talent opleiden, omscholen en bijscholen.

De nieuwe Vlaamse Regering wil via een opleidingsoffensief levenslang leren bevorderen, om competentiemismatches te verminderen, loopbanen te versterken en de productiviteit en innovatiekracht te verhogen.

Prof. dr. Ans De Vos (Antwerp Management School) wees erop dat het belangrijk is om talenten te ontdekken, te ontwikkelen, in te zetten en te vernieuwen en dat we hierbij meer een levensloopbaanperspectief moeten hanteren. Dr. Dirk van Damme beargumenteerde dat informeel leren op de werkvloer beter moet worden gemeten en gewaardeerd. Ook moet competentieontwikkeling in een longitudinale context bekeken worden: levenslang leren start op school en gaat verder op de werkvloer als krachtige leeromgeving. Sonja Teughels (VOKA) trad op als discussiant. Ze benadrukte onder meer dat bedrijven met veel uitdagingen te maken krijgen en dat sommige het moeilijk hebben om zelf op opleidingen in te zetten.

Sessie 3: Talent slimmer inzetten in productieve ondernemingen.

Onze welvaart wordt bepaald door hoeveel mensen aan het werk zijn, maar ook door hoe productief ze zijn. Die productiviteit kan een boost krijgen door slimmer te werken, in betere organisatievormen en met nieuwe technologieën.

Prof. dr. Katleen De Stobbeleir (Vlerick Business School) beargumenteerde dat leiderschap cruciaal is voor productiviteit, vooral in turbulente en crisisomstandigheden. Zinvol leiderschap, gezonde bedrijfsculturen en het vermogen om te leren en af te leren zijn volgens haar van belang. Prof. dr. Jan De Loecker (KU Leuven) lichtte toe dat de productiviteitsgroei sterk wordt beïnvloed door de toegenomen marktmacht van bedrijven, wat de meting en vergelijking ervan bemoeilijkt. Er zijn volgens hem slimme beleidsinterventies nodig om concurrentie te stimuleren, regeldrift af te bouwen en efficiëntiewinsten te behalen zonder dat de marktmacht toeneemt. Johan Hanssens (Departement EWI) trad op als discussiant. Hij beargumenteerde onder meer dat productiviteitsgroei wordt gedreven door een combinatie van menselijk kapitaal, investeringen in technologie en machines, onderzoek en ontwikkeling, en organisatorische innovaties. Ondernemende ecosystemen en domeinoverschrijdende samenwerking zijn volgens hem cruciaal voor hogere welvaart.

Sessie 4: Talent van buiten Vlaanderen aantrekken

Na het activeren van de interne arbeidsreserve en die van de andere gewesten, ziet de Vlaamse Regering internationale arbeidsmigratie als sluitstuk van het arbeidsmarktbeleid. De nadruk ligt daarbij op hooggeschoolde kenniswerkers en middengeschoolde knelpuntberoepen.

Dr. Dries Lens (Universiteit Antwerpen) benadrukte de moeilijkheid om een verstrenging van arbeidsmigratie met gecombineerde vergunning enerzijds en de strijd tegen detachering anderzijds met elkaar te verzoenen. Prof. dr. Patrizia Zanoni (Universiteit Hasselt) beargumenteerde dat een cultureel homogeen Vlaanderen onverzoenbaar is met een Vlaanderen dat ingebed is in Europa met vrij verkeer van personen en diensten. Liselotte Hedebouw (SERV) trad op als discussiant. Ze benadrukte dat de vraag naar arbeid een belangrijke motor voor migratie is, maar dat daarbij nood is aan instrumenten om de arbeidsvraag goed te capteren.

Na de parallelsessies kwamen we opnieuw samen. Daghost Mieke Dumont trok een aantal geleerde lessen uit de parallelsessies.

Voor de slotbeschouwing gaven we het woord aan Stijn Gryp, ondervoorzitter van de SERV. Hij reflecteerde namens de sociale partners over de prioriteiten voor het Vlaamse arbeidsmarktbeleid in de nieuwe bestuursperiode 2024-2029. Hij benadrukte het belang van sociaal overleg en krachten bundelen om de arbeidsmarktuitdagingen aan te gaan, maar ook van kwaliteitsvolle arbeidsmarktdata en evidence informed beleid. Hij eindigt met een oproep om samen te werken, om zo arbeidsmarktuitdagingen effectief aan te pakken en duurzame oplossingen te realiseren.