Computers geven net zoals rekenmachines dankzij hun rekenkracht altijd nauwkeurige resultaten. Bij generatieve AI is dat anders. De technologie is ontwikkeld om reacties te geven die door mensen geschreven lijken te zijn. Zoals je weet, wordt elke AI-app getraind met data. De app schrijft die reacties op basis van de patronen die het in die data herkent. Die patroonherkenning is per definitie niet foutloos.

Dat overtuigend foute informatie geven – bijvoorbeeld door niet-bestaand onderzoek als bron te geven – noemen we hallucineren. Elk generatief AI-systeem hallucineert dan ook. Daarom is het belangrijk om de output van generatieve AI altijd te dubbelchecken.

In 2021 haalde Unicef in een rapport(opent in nieuw venster) al aan dat algoritmes misleidende en sensationele theorieën en zelfs complottheorieën kunnen verkiezen boven feiten. Vooroordelen zijn niet nieuw en worden niet alleen door AI bevestigd. Maar AI kan een hefboom zijn om die desinformatie te verspreiden. Het is dan ook een absolute must om je kritische bril op te zetten als je AI gebruikt.

Elk AI-model wordt getraind. Die training is heel intensief en vraagt enorm veel rekenkracht en energie. Als een AI-model vernieuwd wordt, moet het die hele training opnieuw doorlopen. Het is dus allesbehalve vanzelfsprekend om een AI-model up-to-date te houden. Een AI-model kan bijvoorbeeld niet juist zeggen welk nieuws gisteren de krantenkoppen haalde. Sommige AI-modellen zijn wel gelinkt met het internet en kunnen zo actuele informatie geven. Maar dat betekent niet dat ze op die actuele informatie getraind zijn.

AI-chatbots komen heel menselijk over. Daarvoor zijn ze ook ontwikkeld. Toch hebben ze geen sociale vaardigheden zoals empathie of zelfkennis. AI herkent die vaardigheden wel en bootst ze na, maar begrijpt ze niet.

Chris Dede, een onderzoeker van Harvard, legt het verschil tussen AI en mensen zo uit(PDF bestand opent in nieuw venster): “AI kan berekend een mening geven die gebaseerd is op (complexe) rekenkundige voorspellingen en besluitvorming die op hun beurt gebaseerd zijn op formules. Maar menselijke beslissingen zijn een vorm van bewust denken. Dat denken is gebaseerd op ethische waarden en past bij de situatie waarin de beslissing genomen moet worden.”

Gebeurt dan niet? Dan kan het flink fout gaan. Zoals in het Verenigd Koninkrijk, waar een AI-systeem bepaalde wie voorrang kreeg voor een levertransplantatie. Het systeem zette systematisch jonge mensen achteraan de lijst. De dynamische manier waarop we als mens beslissingen nemen, is dus essentieel. Niet alleen in de gezondheidszorg. Ook in het onderwijs. Mensen zijn én blijven onmisbaar in scholen.

AI begrijpt de wereld niet. De technologie leert, maar niet vanuit levensechte ervaringen. Ze kan informatie ook niet op de juiste plaats en in de juiste tijd en cultuur zetten. Ook het ‘gezond verstand’ is nog altijd een gave die alleen wij als mens hebben.

• Verschillende persona’s aannemen
  AI kan een polyvalente bondgenoot zijn in je lessen en verschillende rollen spelen. Bijvoorbeeld als:
  • Studiehulp
    AI helpt je leerlingen met gerichte vragen naar oplossingen, in plaats van direct antwoord te geven.
  • Taalcoach
    AI kan taalfouten en zinsconstructies checken.
  • Hulp voor leraren
    AI inspireert en stimuleert je om creatief te zijn als je lesvoorbereidingen maakt.
  • Historische rollenspeler
    AI simuleert gesprekken met historische figuren.

Grote AI-taalmodellen kunnen taal op een hoog niveau analyseren en verwerken. Daardoor kunnen ze heel flexibel en natuurlijk met taal omgaan. Het niveau van een leestekst kan je zo op maat van iedere leerling aanpassen zonder dat je de kern van de inhoud verandert. Al je leerlingen krijgen zo een passende tekst op hun eigen niveau.

AI kan het onderwijs voor iedereen toegankelijker maken. Sommige leerlingen voelen zich ongemakkelijk als ze voor de hele klas vragen moeten stellen. Dankzij AI kunnen ze hun vragen eerst aan een digitale assistent stellen. Dat is geen volwaardig alternatief voor de dynamische en empathische manier waarop je ze als leraar kan helpen. Maar het is wél een alternatief in situaties waarin je niet meteen beschikbaar bent omdat je in de grote klasgroep al druk bezig bent om andere leerlingen te helpen.

Je leerlingen leren schrijven en lezen met AI, niet door AI. Het is niet de bedoeling om AI te laten schrijven of lezen in plaats van je leerlingen. Maar je kan AI wel gebruiken als hulpmiddel. Je kan bijvoorbeeld een gesprek simuleren met een personage dat je leerlingen verzonnen hebben om het creatieve proces verder te helpen.

Iedere leerling heeft andere noden. Als leraar moet je dus kunnen differentiëren, zeker in grote en diverse klasgroepen. AI kan je daarbij helpen. Zo kan je op basis van je lesvoorbereiding verschillende oefeningen maken voor elk van de 3 of 4 niveaugroepen in je klas. Of als enkele leerlingen bepaalde lesdoelen nog niet behaalden, kan AI helpen om ze die wel te laten behalen door je lesstof te herstructureren. Tegelijk kan AI je voorstellen doen voor je leerlingen die de leerstof al helemaal beheersen. Zo kunnen zij hun kennis zinvol verdiepen.

Grote opdrachten leveren je leerlingen vaak massaal vlak voor de deadline in. Je moet ze allemaal zo snel mogelijk feedback geven, het liefst wanneer hun taak nog vers in het geheugen zit. Maar het is een flinke uitdaging om in maar enkele dagen op tientallen schrijfopdrachten je feedback te schrijven. Het is geen goed idee om AI die opdrachten volledig zelf te laten verbeteren, maar AI kan je wel helpen. Bijvoorbeeld om een rubric te maken die past bij de evaluatiecriteria van je opdracht.

AI kan:

• repetitieve taken automatiseren zoals de controle van maaltijd- en aanwezigheidslijsten
• fouten zoeken in een uurrooster
• een sjabloon maken om oudercontacten te plannen
• standaardmails schrijven voor veelvoorkomende situaties

Door administratieve processen te automatiseren, kan je je als leraar richten op wat echt belangrijk is: lesgeven en je leerlingen persoonlijke aandacht geven. Let bij die automatisatie wel op welke AI-tool je gebruikt. Geef nooit persoonsgegevens door aan een tool waarvan je weet dat de leverancier die data deelt of gebruikt om de tool verder te trainen. Twijfel je of hij dat doet? Dan kan je met pseudoniemen werken.